ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ
Η MOm δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη συστηματική επιστημονική έρευνα καθώς τη θεωρεί εξαιρετικά σημαντική για την αποτελεσματική προώθηση του σκοπού της.
Η MOm θεωρεί ότι για να προστατεύσεις αποτελεσματικά ένα είδος πρέπει να γνωρίζεις όσο το δυνατόν περισσότερα για τη βιολογία, την οικολογία και τη συμπεριφορά του, καθώς επίσης και τις απειλές που αντιμετωπίζει. Η επιστημονική μελέτη της μεσογειακής φώκιας είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς το είδος είναι πολύ σπάνιο και έχει τη συνήθεια να ζει σε σκοτεινές θαλασσινές σπηλιές, όπου είναι πολύ δύσκολο να μελετηθεί.
Για το λόγο αυτό η MOm αναπτύσσει συνεχώς έντονη ερευνητική δραστηριότητα με στόχο την επιστημονική τεκμηρίωση βασικών θεμάτων που αφορούν στη μεσογειακή φώκια και τον βιότοπό της, όπως:
• Η γεωγραφική εξάπλωση του είδους στην Ελλάδα.
• Ο εντοπισμός και η χαρτογράφηση περιοχών αναπαραγωγής.
• Η παρακολούθηση της ετήσιας αναπαραγωγικής δραστηριότητας.
• Η μελέτη της γενετικής κατάστασης των πληθυσμών του είδους.
• Ο προσδιορισμός βασικών βιολογικών και οικολογικών παραμέτρων της μεσογειακής φώκιας (π.χ. τι τρώει, που και πόσο μετακινείται, πόσο ζει κ.α.).
• Πως και πόσο την επηρεάζουν οι ανθρώπινες δραστηριότητες.
• Πως την επηρεάζουν οι φυσικοί παράγοντες (π.χ. το κλίμα, τα καιρικά φαινόμενα, οι επιδημίες κ.α.).
Η βασική φιλοσοφία της επιστημονικής έρευνας της MOm είναι η συλλογή όσο το δυνατόν περισσότερων και ακριβέστερων επιστημονικών στοιχείων προκαλώντας ταυτόχρονα την ελάχιστη δυνατή ενόχληση στα ίδια τα ζώα. Στα πλαίσια των ερευνητικών τους δράσεων οι ερευνητές της MOm έχουν χρησιμοποιήσει τις τεχνολογικά πιο εξελιγμένες μεθόδους έρευνας στο πεδίο, όπως αυτόματα υπέρυθρα συστήματα θερμότητας / κίνησης στις σπηλιές αναπαραγωγής, τηλεχειριζόμενες βιντεοκάμερες, συσκευές δορυφορικής παρακολούθησης θαλάσσιων θηλαστικών κ.ά.
Τα ερευνητικά αποτελέσματα αξιοποιούνται για τον σχεδιασμό αποτελεσματικών μέτρων προστασίας και διαχείρισης της μεσογειακής φώκιας και τίθενται στη διάθεση των αρμόδιων εθνικών και ευρωπαϊκών αρχών, ενώ κοινοποιούνται στη διεθνή επιστημονική κοινότητα μέσω παρουσιάσεων σε συνέδρια και δημοσιεύσεων σε επιστημονικά περιοδικά.
Παρακολούθηση πληθυσμών
Η επιστημονική παρακολούθηση της κατάστασης σημαντικών πληθυσμών της μεσογειακής φώκιας στην Ελλάδα αποτελεί μια από τις πιο σημαντικές δράσεις του Τομέα Έρευνας της MOm. Στόχος είναι η συλλογή δεδομένων σε σχέση με την εξέλιξη της κατάστασης τόσο των πληθυσμών του είδους όσο και των βιοτόπων τους στο χρόνο. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης συλλέγονται δεδομένα σχετικά με την ταυτότητα των ζώων (π.χ. ηλικία, φύλο, εξωτερικά χαρακτηριστικά κ.ά.), καθώς και με την κατάσταση της υγείας τους και τη συμπεριφορά τους. Επίσης, συλλέγονται δεδομένα σχετικά με την κατάσταση των βιοτόπων και ιδιαίτερα των καταφυγίων (θαλασσινών σπηλιών), όπως η χρήση τους από τις φώκιες, πιθανές μεταβολές της μορφολογίας τους κ.τ.λ.
Οι βιολόγοι της MOm είναι ειδικοί στην επιστημονική παρακολούθηση του είδους με τη χρήση μεθοδολογιών που έχουν αναπτύξει οι ίδιοι κατά τη μακρόχρονη εργασία τους στο πεδίο. Μέθοδοι όπως η χρήση αυτόματων καταγραφικών συστημάτων εικόνας και η γενετική ταυτοποίηση έχουν αναπτυχθεί και εφαρμοστεί για αυτό τα είδος από τους βιολόγους της MOm για πρώτη φορά στην ανατολική Μεσόγειο. Έτσι, οι βιολόγοι της MOm διαθέτουν μοναδικά μακρόχρονα επιστημονικά δεδομένα για πληθυσμούς όπως αυτοί των Βορείων Σποράδων, της Γυάρου και της Κιμώλου στις Κυκλάδες και της Βόρειας Καρπάθου στα Δωδεκάνησα. Από την αξιολόγηση των δεδομένων αυτών εξάγουν πολύτιμα συμπεράσματα για την πορεία της κατάστασης των πληθυσμών αυτών αλλά και του είδους στη χώρα γενικότερα. Σε περιοχές όπου έχουν εντοπιστεί να αναπαράγονται σημαντικοί πληθυσμοί μεσογειακής φώκιας, η MOm προωθεί την προστασία τους μέσα από τη θέσπιση και την εφαρμογή ειδικών μέτρων προστασίας.
Χαρτογράφηση περιοχών
Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μοναδική σε παγκόσμιο επίπεδο ιδιαιτερότητα στη γεωγραφία της. Παρότι μικρή σε έκταση, η χώρα μας διαθέτει μια τεράστια ακτογραμμή που φθάνει σε μήκος τα 16.000 χιλιόμετρα. Το μέγεθος αυτό μοιάζει ακόμα πιο εντυπωσιακό αν αναλογιστούμε ότι αντιστοιχεί στο μισό του μήκους της ακτογραμμής της Αφρικής! Ταυτόχρονα η Ελλάδα διαθέτει 4.000 περίπου νησιά και νησίδες. Τα παραπάνω σε συνδυασμό και με τον μεγάλο αριθμό θαλάσσιων σπηλαίων που υπάρχουν στις ακτές της χώρας, εξηγούν σε μεγάλο βαθμό το γιατί στην Ελλάδα βρίσκει καταφύγιο ο μισός περίπου παγκόσμιος πληθυσμός μεσογειακής φώκιας. Η πλήρης χαρτογράφηση όλων των σημαντικών περιοχών αναπαραγωγής του είδους στην Ελλάδα, είναι ένα έργο προτεραιότητας για την αποτελεσματική διαχείριση και προστασία του είδους. Ταυτόχρονα και εξαιτίας των παραπάνω μεγεθών, είναι ένα έργο δύσκολο και απαιτητικό τόσο σε χρόνο όσο και σε οικονομικούς πόρους. Οι ερευνητές της MOm έχουν εξετάσει λεπτομερώς μέχρι σήμερα περίπου το ένα τέταρτο της συνολικής ακτογραμμής της χώρας. Στόχος είναι να ολοκληρώσουν την καταγραφή αυτή μέσα στην επόμενη δεκαετία. Από πληροφορίες που ήδη διαθέτουν προβλέπουν την ανακάλυψη και άλλων σημαντικών περιοχών για το είδος στην Ελλάδα.
Τράπεζα δειγμάτων
Η μεσογειακή φώκια υπόκειται σε ιδιαίτερα αυστηρό καθεστώς προστασίας από την εθνική µας νομοθεσία. Η κατοχή και διακίνηση οποιουδήποτε βιολογικού δείγματος επιτρέπεται αποκλειστικά και µόνο µε χρήση ειδικών αδειών που εκδίδονται από τις αρμόδιες Αρχές. Η MOm είναι αναγνωρισμένο επιστημονικό ίδρυμα σύμφωνα με τη διεθνή σύμβαση CITES για τη νόμιμη κατοχή και διακίνηση δειγμάτων μεσογειακής φώκιας.
Μέσω των δράσεών της η ΜΟm έχει συλλέξει και συντηρεί σήμερα μια μοναδική τράπεζα δειγμάτων μεσογειακής φώκιας. Τα πολύτιμα αυτά δείγματα συλλέγονται:
• κατά τη διάρκεια περίθαλψης ενός ζώου,
• στα πλαίσια των ερευνητικών αποστολών της MOm,
• από νεκροψίες που πραγματοποιούνται σε ζώα, που εκβράζονται νεκρά στις ελληνικές ακτές.
Όλα τα δείγματα φυλάσσονται στην Τράπεζα Δειγμάτων της MOm τόσο για άμεσες αναλύσεις, που θα βοηθήσουν στη διάγνωση των αιτιών θανάτου του ζώου, όσο και για μελλοντικές μελέτες, που θα φέρουν στο φως σημαντικά στοιχεία για τη βιολογία και την οικολογία του είδους.
Μέχρι σήμερα έχουν συλλεχθεί περισσότερα από 2.100 δείγματα από 160 διαφορετικά ζώα. Πολλά από τα δείγματα αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί σε έρευνες Πανεπιστημίων ή Ινστιτούτων της Ελλάδας και του εξωτερικού, τα αποτελέσματα των οποίων δημοσιεύονται σε επιστημονικά περιοδικά ώστε να ενημερώνεται η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.
Μερικά παραδείγματα:
• Τα δόντια της μεσογειακής φώκιας έχουν χρησιμοποιηθεί στην εκτίμηση της ηλικίας των ζώων. Δείτε τα αποτελέσματα εδώ.
• Το στομαχικό περιεχόμενο των φωκών έχει χρησιμοποιηθεί στη μελέτη των διατροφικών συνηθειών του είδους . Δείτε τα αποτελέσματα εδώ.
